Η ενεργή μάθηση είναι μια εκπαιδευτική προσέγγιση όπου οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία, αντί να απορροφούν παθητικά τις πληροφορίες.
Τονίζει τη σημασία της ανάληψης ευθύνης από τους μαθητές για τη μάθησή τους, μέσω της επίλυσης προβλημάτων, της κριτικής σκέψης, της συνεργασίας και της αυτοανάλυσης.
Αυτή η προσέγγιση ενισχύει την εις βάθος κατανόηση των εννοιών, βελτιώνει τη διατήρηση της γνώσης και προάγει την ανάπτυξη ανώτερων γνωστικών δεξιοτήτων.
Στην ενεργή μάθηση, οι εκπαιδευτές λειτουργούν ως διευκολυντές, καθοδηγώντας τους μαθητές στην ανακάλυψη της γνώσης και στη διαμόρφωση της δικής τους κατανόησης.
Ο Chris Drew δημοσίευσε ένα άρθρο τον Απρίλιο του 2023 με παραδείγματα μεθόδων ενεργής μάθησης.
Πλεονεκτήματα της ενεργής μάθησης
Η ενεργή μάθηση προσφέρει πολλά οφέλη, συμβάλλοντας σε μια πιο πλούσια μαθησιακή εμπειρία.
Ένα σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι προάγει μια βαθύτερη κατανόηση, καθώς οι μαθητές αλληλεπιδρούν ενεργά με το υλικό, αναλύουν έννοιες και εφαρμόζουν τις γνώσεις τους σε διάφορα πλαίσια.
Αυτή η διαδικασία όχι μόνο βελτιώνει τη διατήρηση της γνώσης, αλλά και ενισχύει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, που είναι απαραίτητες για την επιτυχία σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο.
Η ενεργή μάθηση περιλαμβάνει συζήτηση, συνεργασία, ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών, καθώς και αξιοποίηση της γνώσης των άλλων στη μαθησιακή διαδικασία.
Ένα ακόμα πλεονέκτημα της ενεργής μάθησης είναι ότι ενθαρρύνει τη συνεργασία και την επικοινωνία μεταξύ των μαθητών.
Μέσα από την ομαδική εργασία, οι μαθητές μπορούν να μοιραστούν ιδέες, να αμφισβητήσουν απόψεις και να μάθουν από τις εμπειρίες των συμμαθητών τους.
Αυτή η συνεργατική προσέγγιση βοηθά στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και δημιουργεί ένα αίσθημα κοινότητας μέσα στην τάξη.
Η προστιθέμενη αξία της ενεργής μάθησης έγκειται στην ικανότητά της να εξοπλίζει τους μαθητές με δεξιότητες και γνώσεις που απαιτούνται για τη δια βίου μάθηση.
Όταν οι μαθητές αναλαμβάνουν την ευθύνη της μάθησής τους, αναπτύσσουν αυτονομία και αυτοκατεύθυνση, που τους βοηθά να προσαρμόζονται σε νέες καταστάσεις και να συνεχίζουν να μαθαίνουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Συνολικά, η ενεργή μάθηση δημιουργεί μια πιο ενδιαφέρουσα και αποτελεσματική μαθησιακή εμπειρία, προετοιμάζοντας τους μαθητές να διαπρέψουν τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.
Εφαρμογή στην εκπαίδευση ενηλίκων
Η εφαρμογή της ενεργής μάθησης στην εκπαίδευση ενηλίκων μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα από διάφορες μεθόδους και περιβάλλοντα, που προσαρμόζονται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των ενήλικων μαθητών.
Ένα τέτοιο περιβάλλον είναι η τάξη, όπου οι εκπαιδευτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τεχνικές όπως οι ομαδικές συζητήσεις και τα debates για να ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη και τη δραστήρια συμμετοχή.
Δίνοντας στους ενήλικες μαθητές την ευκαιρία να ανταλλάξουν ιδέες, να αμφισβητήσουν ο ένας τον άλλον και να βασιστούν στις απόψεις των συμμαθητών τους, οι εκπαιδευτές μπορούν να δημιουργήσουν ένα συνεργατικό και δυναμικό μαθησιακό περιβάλλον.
Ένα άλλο περιβάλλον για την εφαρμογή της ενεργής μάθησης στην εκπαίδευση ενηλίκων είναι μέσω εργαστηρίων και πρακτικών εκπαιδευτικών συνεδριών.
Σε αυτούς τους χώρους, οι ενήλικες μαθητές μπορούν να αλληλεπιδρούν ενεργά με το μαθησιακό υλικό συμμετέχοντας σε πρακτικές ασκήσεις, προσομοιώσεις ή παιχνίδια ρόλων.
Αυτές οι δραστηριότητες δεν βοηθούν μόνο τους μαθητές να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους σε πραγματικές καταστάσεις, αλλά επίσης ενισχύουν τις δεξιότητές τους στην επίλυση προβλημάτων και στη λήψη αποφάσεων.
Οι διαδικτυακές εκπαιδευτικές πλατφόρμες προσφέρουν επίσης μια εξαιρετική ευκαιρία για την εφαρμογή της ενεργής μάθησης στην εκπαίδευση ενηλίκων.
Μέσω διαδραστικών εργαλείων όπως φόρουμ συζητήσεων, εικονικές τάξεις και πολυμεσικά εκπαιδευτικά υλικά, οι ενήλικες μαθητές μπορούν να συνεργάζονται, να συζητούν έννοιες και να εμπλέκονται ενεργά στο μαθησιακό περιεχόμενο.
Οι εκπαιδευτές μπορούν επίσης να παρέχουν άμεση ανατροφοδότηση και καθοδήγηση, δημιουργώντας μια υποστηρικτική και διαδραστική μαθησιακή εμπειρία.
Στα κοινοτικά προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων, η ενεργή μάθηση μπορεί να ενσωματωθεί μέσω ομαδικών έργων που αντιμετωπίζουν τοπικά ζητήματα ή προβληματισμούς.
Μέσα από τη συνεργασία για την εύρεση λύσεων, οι ενήλικες μαθητές μπορούν να αναπτύξουν δεξιότητες ομαδικής εργασίας, επικοινωνίας και ηγεσίας, ενώ παράλληλα συμβάλλουν θετικά στην κοινότητά τους.
Συνολικά, η εφαρμογή της ενεργής μάθησης στην εκπαίδευση ενηλίκων απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και κατανόηση των αναγκών, των ενδιαφερόντων και των υποβάθρων των μαθητών.
Χρησιμοποιώντας μια ποικιλία περιβαλλόντων και τεχνικών, οι εκπαιδευτές μπορούν να δημιουργήσουν μια δυναμική και ελκυστική μαθησιακή εμπειρία που υποστηρίζει τους ενήλικες μαθητές στην επίτευξη των εκπαιδευτικών τους στόχων.
Αρέσει στους ηλικιωμένους η ενεργή μάθηση;
Η στάση της γενιάς των 50+ απέναντι στην ενεργή μάθηση μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τις ατομικές προτιμήσεις, το υπόβαθρο και τις προηγούμενες εμπειρίες τους.
Ορισμένοι ηλικιωμένοι μπορεί να εκτιμήσουν τα οφέλη της ενεργής μάθησης, καθώς μπορεί να προσφέρει μια πιο ενδιαφέρουσα και διεγερτική μαθησιακή εμπειρία, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς αλλάζουν οι γνωστικές ικανότητες με την ηλικία.
Η συμμετοχή στην ενεργή μάθηση μπορεί να βοηθήσει τους ηλικιωμένους να διατηρήσουν την πνευματική τους διαύγεια, να ενισχύσουν τις κοινωνικές τους επαφές και να υποστηρίξουν τη δια βίου μάθηση.
Οι ηλικιωμένοι απολαμβάνουν επίσης τη μάθηση σε ομάδες – εφόσον γνωρίζουν την προστιθέμενη αξία και τη σημασία αυτού του τρόπου μάθησης.
Ωστόσο, από μια κριτική σκοπιά, οι ηλικιωμένοι που μεγάλωσαν με πιο παραδοσιακές μεθόδους εκπαίδευσης μπορεί να είναι επιφυλακτικοί ή να αντιστέκονται στην υιοθέτηση προσεγγίσεων ενεργής μάθησης.
Μπορεί να αντιλαμβάνονται αυτές τις μεθόδους ως άγνωστες ή δύσκολες, ειδικά εάν δεν έχουν προηγούμενη εμπειρία με τέτοιες τεχνικές ή εάν δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία.
Επιπλέον, ορισμένοι ηλικιωμένοι μπορεί να προτιμούν πιο δομημένες, παθητικές μαθησιακές εμπειρίες, καθώς ενδέχεται να θεωρούν ότι αυτές προσφέρουν μια πιο ξεκάθαρη και προβλέψιμη μαθησιακή πορεία.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι προτιμήσεις και οι στάσεις της γενιάς 50+ απέναντι στην ενεργή μάθηση είναι ποικιλόμορφες και πολυδιάστατες.
Για να διασφαλιστεί μια επιτυχημένη μαθησιακή εμπειρία, είναι κρίσιμο να προσαρμοστεί η προσέγγιση της ενεργής μάθησης στις συγκεκριμένες ανάγκες, προσδοκίες και μαθησιακά στυλ των ηλικιωμένων μαθητών, ενώ παράλληλα παρέχεται υποστήριξη και ενθάρρυνση σε όσους μπορεί να είναι επιφυλακτικοί στο να συμμετάσχουν.
Το Flipped Learning 3.0 βασίζεται στην ενεργή μάθηση
Η προσέγγιση Flipped Learning 3.0 είναι ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό πλαίσιο που δεν είναι τόσο διαδεδομένο στην εκπαίδευση ενηλίκων.
Αυτό το πλαίσιο βασίζεται στη μετατροπή της παραδοσιακής δομής της τάξης, όπου οι μαθητές εισάγονται σε νέο υλικό στο σπίτι και στη συνέχεια εξασκούνται και εφαρμόζουν τις γνώσεις τους στην τάξη (ή μέσω εργασίας για το σπίτι).
Αυτή η προσέγγιση μπορεί να εφαρμόσει αποτελεσματικά την ενεργή μάθηση, εστιάζοντας σε δραστηριότητες που επικεντρώνονται στον μαθητή και μεγιστοποιώντας τη συνεργασία και την αλληλεπίδραση μέσα στην τάξη.
Στην προσέγγιση Flipped Learning 3.0, η αρχική φάση περιλαμβάνει την πρόσβαση των μαθητών σε εκπαιδευτικό υλικό, όπως διαδραστικά βίντεο(1), αναγνώσεις, podcast ή άλλες δραστηριότητες πριν από την παρακολούθηση του μαθήματος.
Αυτό επιτρέπει στους μαθητές να εξοικειωθούν με τις έννοιες με τον δικό τους ρυθμό και να αναπτύξουν μια βασική κατανόηση του αντικειμένου.
Ολοκληρώνοντας αυτή την προπαρασκευαστική εργασία εκτός τάξης, οι μαθητές μπορούν να αφιερώσουν τον χρόνο τους στην τάξη για τη συμμετοχή σε δραστηριότητες ενεργής μάθησης.
Αυτή η προπαρασκευαστική εργασία ονομάζεται “προ-μάθημα” ή “Ατομικός Χώρος Μάθησης“.
Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων στην τάξη, οι εκπαιδευτές λειτουργούν ως διευκολυντές, καθοδηγώντας τους μαθητές μέσα από συνεργατικές και διαδραστικές δραστηριότητες.
Αυτές οι δραστηριότητες μπορεί να περιλαμβάνουν ασκήσεις επίλυσης προβλημάτων, ομαδικές συζητήσεις, μελέτες περιπτώσεων ή πρακτικά έργα (για να αναφέρουμε μερικά παραδείγματα).
Μέσα από τη συνεργασία, οι μαθητές μπορούν να εμβαθύνουν στην κατανόηση των εννοιών, να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους σε πραγματικές καταστάσεις και να αναπτύξουν δεξιότητες κριτικής σκέψης και επικοινωνίας.
Οι εκπαιδευτές μπορούν επίσης να παρέχουν άμεση ανατροφοδότηση και υποστήριξη, διασφαλίζοντας ότι οι μαθητές βρίσκονται στη σωστή πορεία και αντιμετωπίζουν τυχόν δυσκολίες ή παρανοήσεις.
Αυτή η μορφή εκπαίδευσης ονομάζεται “Ομαδικός Χώρος Μάθησης“.
Ένα βασικό στοιχείο της προσέγγισης Flipped Learning 3.0 είναι η έμφαση στη μαθησιακή εξατομίκευση.
Καθώς οι μαθητές έχουν διαφορετικά μαθησιακά στυλ, ανάγκες και ικανότητες, οι εκπαιδευτές μπορούν να χρησιμοποιούν διάφορες δραστηριότητες και πόρους στην τάξη για να ανταποκρίνονται σε αυτές τις διαφορές.
Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την παροχή πρόσθετου υλικού, εξατομικευμένης υποστήριξης ή τη διευκόλυνση της μάθησης μέσω συνεργασίας μεταξύ των μαθητών.
Λαμβάνοντας υπόψη τις μοναδικές μαθησιακές ανάγκες κάθε μαθητή, η προσέγγιση Flipped Learning 3.0 μπορεί να δημιουργήσει ένα πιο περιεκτικό και ελκυστικό μαθησιακό περιβάλλον.
Συνοψίζοντας, η εφαρμογή της ενεργής μάθησης μέσω της προσέγγισης Flipped Learning 3.0 περιλαμβάνει έναν συνδυασμό προετοιμασίας πριν από το μάθημα, συνεργασίας στην τάξη και εξατομικευμένης υποστήριξης.
Αυτό το μοντέλο δεν ενθαρρύνει μόνο τη συμμετοχή και την αυτονομία των μαθητών, αλλά επιτρέπει επίσης την ανάπτυξη ανώτερων γνωστικών δεξιοτήτων και προάγει μια βαθύτερη κατανόηση του αντικειμένου.
(1) Ένα διαδραστικό βίντεο είναι μια πολυμεσική παρουσίαση που περιλαμβάνει στοιχεία που ελέγχονται από τον χρήστη, όπως σημεία κλικ, κουίζ ή σενάρια με επιλογές, επιτρέποντας στους θεατές να αλληλεπιδρούν ενεργά με το περιεχόμενο και να λαμβάνουν αποφάσεις που επηρεάζουν την πορεία ή το αποτέλεσμα του βίντεο.